Op de Leuvense Health Sciences campus Gasthuisberg zijn de bouwwerken bezig voor ParTICLe, het eerste Belgische centrum voor protontherapie. Bijna een jaar geleden liet huidig ontslagnemend CEO van het UZ Leuven, Marc Decramer, hier al zijn licht over schijnen in De Specialist.  24 en 25 april betekende een mijlpaal in de bouw van ParTICLe. De twee deeltjesversnellers (superconducting synchro-cyclotrons) die het hart vormen van het protoncentrum werden met hoge precisie geplaatst in twee ondergrondse bunkers door de leverancier IBA. De plaatsing stond garant voor een uniek gebeuren: met behulp van een mobiele kraan en hydraulisch hijssysteem op het dak van het protoncentrum werden de cyclotrons naar beneden gelaten in de ondergrondse bunkers.

Protontherapie

Protontherapie bestraalt als innovatieve vorm van radiotherapie heel gericht kwaadaardige tumoren .  Om de protonen een energie te geven om voldoende diep (tot 30 cm) in het weefsel van de patiënt te kunnen doordringen, worden ze versneld tot meer dan de helft van de lichtsnelheid. Dat gebeurt in de deeltjesversneller die een bundel van versnelde protonen genereert.

De stralingsbundel kan zo worden afgesteld, dat de protonen het lichaam van de patiënt binnengaan en hun maximale energie pas afgeven wanneer ze de tumor bereiken. Doordat de straling voornamelijk in de tumor terechtkomt, wordt bij protontherapie minder gezond weefsel blootgesteld aan straling.

Deeltjesversnellers

Op 24 en 25 april werden twee 'superconducting synchro-cyclotrons' door de leverancier IBA in de bunkers van het protoncentrum geplaatst. Eén cyclotron zal dienen voor de behandeling van patiënten, de andere voor hoogtechnologisch onderzoek.

De IBA superconducting synchro-cyclotron is een zeer compacte deeltjesversneller die protonen aan 230 mega-elektronvolt (MeV) met een gemiddelde stroomsterkte van 135 nAmp produceert terwijl de installatie slechts 55 ton weegt en een diameter van 2,5 meter heeft.

Dankzij de unieke indeling met twee afzonderlijke bunkers die elk zijn uitgerust met een eigen cyclotron, kunnen onderzoekers in ParTICLe volledig onafhankelijk werken alsook overdag aan wetenschappelijk onderzoek doen. In vele andere Europese protoncentra kan dat enkel ’s avonds en in het weekend omdat het bestralingstoestel overdag gebruikt wordt voor de bestraling van patiënten.

Stralingsbeschermingsmaatregelen

De cyclotron wordt geplaatst achter dikke betonnen wanden die een soort schild vormen. Om de optimale afschermende waarde van de betonschil te behouden, werd het aantal doorboringen in de betonstructuur die nodig zijn voor technieken zoals ventilatie en elektriciteit, beperkt en de meest gunstige positie ervan werd geanalyseerd met een 3D bouwmodel (BIM).

Daarnaast zijn er ook verschillende stralingsbeschermingsmaatregelen voorzien, zoals stralingsmonitoren in en rond de bunker en deurvergrendeling om te vermijden dat iemand de behandelingsruimte kan binnengaan wanneer het toestel in werking is. Ook het bestralingstoestel zelf is voorzien van veiligheidssystemen, bijvoorbeeld om ervoor te zorgen dat het bestralingstoestel niet kan stralen wanneer de deur open is.

ParTICLe is een consortium van UZ Leuven/KU Leuven en Cliniques universitaires Saint-Luc/UCL, mee gesteund door UZ Gent, UZA, UZ Brussel en CHU UCL Namur, dat in België één gezamenlijk interuniversitair behandel- en onderzoekscentrum voor protontherapie zal uitbouwen, binnen een context van een gedegen medisch-inhoudelijke en strategische samenwerking met alle geïnteresseerde centra en partners.

In het najaar van 2019 zullen de eerste patiënten een behandeling in Leuven kunnen krijgen. Geschat wordt dat in België, volgens de huidige standaardindicaties, jaarlijks 150 tot 200 patiënten in aanmerking komen voor protontherapie. Dat zullen vooral kinderen met kanker zijn en volwassenen met bepaalde zeldzame kankers waarvoor bestaande oplossingen niet voldoen, zoals tumoren aan de schedelbasis, dicht bij de wervelkolom of vlak bij de oogzenuw. Dat aantal kan in de toekomst nog stijgen als er op basis van klinisch-wetenschappelijke studies nieuwe indicaties voor protontherapie bepaald worden.