Het Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) en de GZA Ziekenhuizen schakelen vanaf nu artificiële intelligentie (AI) in bij kankerdiagnoses. "Het gebruik van de slimme software is een primeur in de Benelux", klinkt het. Door de artificiële intelligentie in te zetten binnen het lab voor weefselonderzoek kunnen dokters een snellere en preciezere beoordeling maken van miljoenen tumorcellen. De software helpt zoeken naar het type tumor en kan aangeven of de tumor gevoelig is voor bepaalde therapieën, zoals immuuntherapie.

"De software analyseert een weefselstaal en gidst ons vervolgens naar delen die mogelijk bijkomend onderzoek vereisen", legt patholoog Frederik Deman uit. "De computer helpt ons groeipatronen te bepalen of de kankercellen te tellen. Op die manier moeten wij geen schattingen meer doen."

Door de technologie - afkomstig uit Israël - kan de behandeling van een patiënt vroeger van start gaan. Voorlopig is de software wel beperkt tot het analyseren van de veelvoorkomende borst-, long- en prostaattumoren. Ook in de maag kan de AI tumoren en andere ziektes aan het licht brengen.

"In de opstartfase mikken we in het lab anatome pathologie van ZNA en GZA Ziekenhuizen op zo'n 1.000 stalen per jaar", zegt Deman. "Tegen 2024 willen we dat optrekken naar 15.000 stalen per jaar. De patholoog zelf blijft uiteraard aan het stuur staan van elke diagnose."

De Israëlische software van Ibex Medical helpt in eerste instantie met het opsporen van de tumoren. "De computer maakt een soort kaart met de gebieden die voor ons het meest interessant zijn", vertelt patholoog Glenn Broeckx. Om vervolgens te bepalen welke tumoren gevoelig zijn voor immuuntherapie, werkt het Antwerpse lab met software van het Duitse Mindpeak.

Concreet gaat de computer aan de slag met ingescande beelden van een gezwel. "De software berekent het aandeel aangetaste cellen en markeert bepaalde zones die extra tests vereisen", aldus nog Broeckx. "Het gaat om cellen die abnormaal groeien of reageren op antilichamen. Wij beoordelen die zones en bepalen vervolgens of de tumor kwaadaardig is of niet."

Een week tijdswinst

Het aantonen van de aan- of afwezigheid van die eiwitten helpt om het tumortype vast te stellen of om de respons op bepaalde therapieën te voorspellen. De software berekent tevens mee het aantal cellen dat gevoelig is voor bepaalde medicatie. Op die manier kan een arts inschatten of de patiënt baat heeft bij een specifieke therapie.

Microscopische afwijkingen zullen in de toekomst dus minder over het hoofd worden gezien. In de praktijk kan dat een patiënt tot een week tijdswinst opleveren. Kanker treft voornamelijk oudere personen. Ongeveer een op de drie mannen en een op de vier vrouwen krijgt met de ziekte te maken voor de 75e verjaardag.

De software in Antwerpen wordt voorlopig betaald via een publiek-private samenwerking. Het project is begrensd voor twee jaar. Pas over een vijftal jaar zullen ook de meeste andere ziekenhuizen in ons land het systeem gaan gebruiken, schatten de pathologen in.